Dopamine: het ‘vrolijke energiehormoon’.
Dopamine en serotonine worden wel onze ‘gelukshormonen’ genoemd. Ik noem dopamine graag mijn ‘vrolijke energiehormoon’. Een belangrijk hormoon want ik voel me heel graag vrolijk én energiek.
Net als ‘gewone’ hormonen moeten ook neurotransmitters voldoende worden aangemaakt én met elkaar in balans zijn.
Dopamine is het stofje dat energie geeft, zowel fysiek als mentaal en emotioneel. Het geeft daadkracht en zin om in beweging te komen maar ook mentale scherpte en concentratievermogen. Het zorgt ook voor een opgewekt gevoel; een goed gevoel over jezelf dus.
Met voldoende dopamine kan je snel besluiten nemen, trek je initiatief naar je toe en heb je zin om nieuwe dingen aan te pakken. Je bent vrolijk, energiek en tegelijkertijd stressbestendig.
Dopamine is de batterij in je brein en het belangrijke stofje dat je een goed gevoel geeft over jezelf
1. Eet gezonde proteïne
Neurotransmitters zoals dopamine zijn opgebouwd uit eiwitten of proteïne. De eiwitten die je eet worden in je lichaam afgebroken tot 22 verschillende aminozuren (bouwsteentjes) waarmee het lichaam vervolgens wel 50.000 verschillende vormen van lichaamseigen eiwitten (bouwwerkjes) kan maken.
Het aminozuur tyrosine is de grondstof van dopamine; de voorloper van tyrosine is het aminozuur fenylalanine.
Volop tyrosine zit in eiwitrijke voeding zoals eieren, vis en vlees (vooral gevogelte) maar ook in cottage cheese, mozzarella en harde Parmezaanse kaas. Goede plantaardige bronnen zijn sesamzaad, spirulina en zeewieren.
Diverse studies laten zien dat met het verhogen van tyrosine en fenylalanine in het dagelijks menu, de dopamineniveaus van het brein worden verhoogd. (1) Andersom werkt het ook: minder voeding met tyrosine en het dopamineniveau in het brein daalt. (2)
Simpel dus: zet bovengenoemde voedingsmiddelen wat vaker op je dagelijkse menu!
2. Zorg voor een gezonde darmflora; voldoende vezels, vocht en vetten.
Geloof het of niet maar in je darmen bevinden zich darmbacteriën die grote invloed hebben op de productie van dopamine (3). Er zijn darmbacteriën die de aanmaak bevorderen maar ook die dit juist kunnen belemmeren. Onze darmen worden niets voor niets ons tweede brein genoemd. Ik noem ze graag ons eerste brein (4).
Het hebben van gezonde darmen met een grote variatie aan gezonde darmbacteriën is dan ook een must voor de productie van voldoende dopamine. Je darmen hebben hiervoor onder andere voldoende vezels, vocht en gezonde vetten nodig. Voeg deze regelmatig toe.
Vezels zitten uitsluitend in plantaardige producten. Voor extra vezels zorgen lijnzaad, chiazaad en psyllium.
Ik drink regelmatig ’s morgens een groot glas water met zelfgemalen lijnzaad. Waarom en hoe ik dat doe zie je hier:
3. Zorg voor gezonde vetten?
Inderdaad. Niet alleen voor je darmen maar ook voor je brein is het belangrijk om gezonde vetten te eten. Je brein bestaat voor het grootste deel uit vet. Wist je dat je grootste cholesterolvoorraad zich in je brein bevindt? Die wil je echt niet kwijt!
Let op: niet alle vetten zijn gezond. Het is belangrijk dit onderscheid goed te kennen. Gezonde vetten zijn zo natuurlijk mogelijk: ongebrande noten, zaden en pitten, avocado’s, kokosproducten, vette vis, olijfolie en olijven. Wat vetten ongezond maakt is verhitting of op een verkeerde manier bewaren. Koudgeperste olijfolie is dus gezonder dan olijfolie die verhit is geweest tijdens het proces. Ook roomboter en eigeel vallen onder de gezonde vetten.
Alleen ghee en kokosolie blijven gezond bij hoge temperaturen. Verhit andere oliën liever niet.
4. Variatie aan darmbacteriën; vele kleine muizenhapjes
Een gezonde darmflora bestaat uit een groot scala aan diverse families van darmbacteriën. Je krijgt een grote variatie darmfamilies als je een grote variatie aan natuurlijke voedingsmiddelen eet.
Zorg daarom voor veel variatie op je bord. Begin met het dagelijks eten van zoveel mogelijk kleuren. Daarom ben ik dol op bowls: een kleurrijk geheel van kleine hapjes. Een beetje van dit, een beetje van dat. Wat groene salade, een paar stukjes rode kool, een eitje, een geraspt worteltje, schijfjes avocado, stukjes appel, een pluk broccolikiemen, een restje quinoa, diverse zaden en pitjes en een sausje van olijfolie en sinaasappel. Snap je wat ik bedoel?
Mijn koelkast staat regelmatig vol met kleine bakjes met restjes van gisteren waar ik vandaag weer een kleurrijke maaltijd van maak
Ontdek regelmatig ook nieuwe groenten en andere verse producten. Het schijnt dat we heel vaak terugvallen op bestaande producten die we goed kennen.
Gezonder eters zijn altijd nieuwsgierig naar nieuwe, verse producten en variëren volop
5. Bewegen en sporten
Gezonde voeding voor je brein is niet alleen wat je in je mond stopt. Beweging is een essentieel onderdeel. Je hebt vast wel eens ervaren hoe lekker het voelt als je een flinke wandeling hebt gemaakt en sporters kennen de kick van een uurtje flink zweten. Uit onderzoek blijkt dat 10 tot 20 minuten bewegen al een goed gevoel geeft! (5)
Ben je nog niet toe aan sporten? Begin dan met minder zitten. Heb je een zittende baan? Zet je timer op 40 minuten en sta dan op. Beweeg enkele minuten, rek je even uit, spring een paar keer op en neer. Een paar minuutjes is al voldoende. Ik beloof je dat je juist in die paar minuutjes dé oplossing vindt voor een probleem waar je net mee worstelde.
Briljante inzichten krijgen we vaak als we bewegen en ons tegelijkertijd ontspannen.
Het is logisch: door te bewegen krijgt je brein meer zuurstof en worden afvalstoffen afgevoerd. Meer denkkracht dus. Beweging op zich verhoogt al de aanmaak van neurotransmitters zoals dopamine. Een briljante inval kan je helemaal blij maken!
6. Geef je brein regelmatig rust
Net zoals je je lichaam regelmatig rust geeft, heeft ook je brein rust nodig of zich goed te blijven voelen. Tegenwoordig krijgt ons brein echter nauwelijks meer rust. Zelfs op de wc blijven we appen of kijken we wat er op Facebook gebeurt. Dit lijkt ontspannend maar voor ons brein is het dat echt niet.
Dat veel jonge mensen tegenwoordig in een burn-out terecht komen wordt toegewezen aan het feit dat ze voortdurend actief zijn op social media en hun brein veel te weinig rust gunnen.
Zelfs televisie kijken of een boek lezen is een inspanning voor ons brein. Eigenlijk zijn er maar drie manieren om je brein echt rust te geven: slapen, mediteren en uit het raam staren. Zet deze drie voldoende op je dagelijkse menu. Flink opscheppen op je bord!
7. Daglicht is ook voeding
Ik kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is om dagelijks een portie daglicht te krijgen. Daglicht is ook voeding! Voor je lichaam maar zeker ook voor je brein. Er is volop onderzoek dat aangeeft dat daglicht zorgt voor een stijging van ons dopamineniveau (6).
Voor een gezonde portie daglicht moet je echt naar buiten. Ook al zit je achter grote ruiten die daglicht doorlaten: bepaalde UV-stralen die je lichaam nodig heeft worden er door ruiten uitgefilterd. Je lichaam kent het verschil tussen daglicht buiten en daglicht achter ruiten. Wacht niet tot de zon gaat schijnen: ook op een donkere dag krijgt je brein de voeding die het nodig heeft als je buiten bent.
Voldoende daglicht is een essentieel onderdeel van een gezonde manier van eten.
8. Luister naar vrolijke muziek
Probeer dit eens. Je voelt een snaaibui opkomen. Zet dan eens muziek op waar je altijd vrolijk van wordt. Kijk eens of je kunt voelen dat je ook hier een dopaminepiek van krijgt.
Uit diverse onderzoeken blijkt dat opwekkende muziek, muziek waar je plezierige rillingen van krijgt, het dopamineniveau in je brein zeker 10% kan laten stijgen (7). Je hebt dit vast wel eens ervaren: de extase van het dansen op bepaalde muziek. Ook bij mensen met de ziekte van Parkinson bleek het luisteren naar muziek een positieve invloed te hebben (8).
Gebruik dit. Maak een anti-eetbui playlist en verzamel muziek die jou een goed gevoel geeft. Gebruik dit als je een eetbui voelt opkomen. Zit je op kantoor? Doe dan oortjes in of ga even naar het toilet en ga daar uit je dak!
Eetbui op komst? Geef je brein een gezonde portie dopamine door te luisteren (en dansen) op vrolijke muziek
9. Wat extra ondersteuning: magnesium, vitamine D en vitamines B
Voor de aanmaak van neurotransmitters heeft je lichaam een grote variatie aan voedingsstoffen nodig. Daarom is het eten van onbewerkte, liefst zo vers mogelijk voeding zo belangrijk! Maar zelfs als je gezond eet, kan je lichaam nog voedingsstoffen tekort komen. Daarom dat ik een voorstander ben van het gebruik van enkele goede supplementen.
Zie supplementen, ook al is het een capsule, niet als een medicijn maar als voeding.
Gebruik om te beginnen een goede multivitamine waarin ook mineralen zitten. We komen vaak nog eerder mineralen tekort dan vitamines. Vul dit in ieder geval aan met magnesium en vitamine D. Voor een extra boost dopamine kan je dit nog aanvullen met een vitamine B-complex. Vooral vitamines B spelen een belangrijke rol bij de aanmaak van dopamine (9).
10. Als aanvulling een bijzonder supplement: fluweelboon (Mucuna pruriens)
Heb je alles hierboven geprobeerd en heb je nog een laatste duwtje nodig? Fluweelboon is een tropische klimplant waarvan de bonen al eeuwenlang gebruikt worden in de Ayurvedische geneeskunde bij verschijnselen van Parkinson, waarbij de dopamine-aanmaak is verstoord.
Mucuna pruriens bevat hoge niveaus van L-dopa, de voorlopermolecuul van dopamine. Het is in poedervorm of in capsules te koop.
Er is met dit supplement veel onderzoek gedaan bij mensen met Parkinson (10)(11). Verschillende dubbelblinde onderzoeken hebben aangetoond dat gebruik van dit supplement betere en langdurigere effecten geeft dan medicijnen. Uiteraard zonder de vervelende bijwerkingen die medicijnen vaak hebben. Stop nooit met medicijnen zonder overleg met je arts. Gebruik dit supplement uitsluitend na overleg.
We kunnen veel meer zelf dan dat we denken
Ik kan het niet genoeg benadrukken: voeding is werkelijk ons eerste medicijn. Ook als het gaat om ons brein. Ik ben ervan overtuigd dat er de komende jaren steeds meer onderzoek gaat komen waaruit zal blijken dat voeding een hele belangrijke rol speelt bij klachten als eetbuien, verslavingen, angststoornissen, depressie, dementie en de ziekte van Parkinson om maar wat te noemen. Meld je hierboven aan voor mijn nieuwsbrief (abonneer) en ik hou je op de hoogte.
*******************
Snel geïrriteerd of boos zonder enige aanleiding? Geef je feelgood-hormonen een boost Het overkomt alle vrouwen: je voelt je boos, geïrriteerd of depri zonder enige aanleiding. De oorzaak is meestal je hormonen. Grijpen naar zoetigheid om je weer wat beter te voelen is niet de juiste oplossing en maakt het vaak nog erger. Doe het onderstaande en je zult je écht beter voelen. Je hebt grote invloed op je feelgood-hormonen Veel van de artsen om ons heen zijn gespecialiseerd in een bepaald onderdeel van ons lichaam. Wat er in ons hoofd gebeurt wordt als iets ‘losstaand’ gezien. Is er iets mis met je lichaam dan kom je bij een huisarts of specialist terecht. Voel je je langdurig angstig, verdrietig of depressief dan kom je bij een psychiater of psycholoog op de bank. We zijn bijna vergeten dat we met onze voeding een grote invloed hebben op onze hersenen en hoe we ons voelen. Iedere emotie is een gevolg van wat er met je hormonen gebeurt in je lichaam. Sommige hormonen, ‘feelgood’-hormonen, geven je een goed gevoel, andere hormonen kunnen deze blokkeren. Laten we beginnen met het stimuleren van je goede hormonen.
1. Geef jezelf een tryptofaan-oppepper De grondstof van je belangrijkste feelgood-hormoon serotonine is een aminozuur dat tryptofaan heet. Hoe meer tryptofaan je lichaam krijgt, des te meer mogelijkheden je lichaam heeft om serotonine aan te maken. Je vindt tryptofaan onder andere in chiazaad, sesamzaad, zonnebloempitten, haver, boekweit, rauw biologisch eiwit, kastanjechampignons, basilicum, spirulina, tempeh, parmezaanse kaas en gevogelte. De hoeveelheid tryptofaan in banaan is te verwaarlozen, alhoewel dit vaak wordt genoemd als bron van tryptofaan. Let op: 90% van de hoeveelheid serotonine wordt in je darmen aangemaakt. Gezonde darmen zijn dus erg belangrijk voor de aanmaak van serotonine. Zorg daarom ook voor voldoende vezels, gezonde vetten en schoon drinkwater op je dagelijkse menu.
2. Eet gezonde koolhydraten Dopamine is een neurotransmitter die vrijkomt als je zoetigheid of snelle koolhydraten eet en je, kortdurend, een goed gevoel geeft. Je kunt er verslaafd aan raken, wat natuurlijk niet gezond is. Vervang het eten van en drinken van alle vormen van zoetigheid en snelle koolhydraten daarom door gezondere vormen, die op dezelfde manier je dopamine-aanmaak zullen stimuleren, maar waar je lichaam op langere termijn ook blij mee is. Kies hiervoor pure, onbewerkte producten die je bloedsuikerspiegel niet te veel laten pieken. Denk aan allerlei soorten fruit, maar eet fruit bij voorkeur samen met wat ongebrande noten zodat je bloedsuikerspiegel niet teveel piekt. Maak een (groene) smoothie op basis van amandelmelk, bak een pannenkoek van boekweit, maak gezonde (groenten-)muffins of gril groenten zoals zoete aardappel en knolselderij in de oven. Schrap goede koolhydraten zeker niet van je dagelijkse menu als je je lekker wilt blijven voelen!
3. Geniet van gezonde chocola Yes! Jammie! Chocola kan veel vrouwen een goed gevoel geven. Mij ook. Dit is niet alleen omdat het zo lekker smaakt, maar ook omdat er veel gezonde voedingsstoffen inzitten, waaronder tryptofaan, serotonine, theobromine en magnesium. Magnesium is een mineraal waar veel vrouwen een tekort aan hebben, zeker als je veel stress hebt. Kies echter wel gezonde chocola en eet het met mate. Gebruik chocola met minimaal 70% cacao of nog beter: maak zelf gezonde rauwe cacao traktaties en zorg dat je er altijd een paar in je diepvries of koelkast hebt liggen.
4. Zorg voor voldoende daglicht Er is overduidelijk een relatie tussen gebrek aan daglicht en depressieve gevoelens. Dat is ook de reden dat veel mensen in het voorjaar vrolijker worden en in het najaar in een depressie terecht kunnen komen. Dankzij daglicht maakt je huid vitamine D aan. Vitamine D is in feite een hormoon dat honderden functies regelt in je lichaam. Je kunt het niet voldoende uit je voeding halen dus iedere dag een portie daglicht kan zeker helpen. Vitamine D kan je ook als supplement innemen. Lees meer over vitamine D in Vitamine D en het belang van zonlicht voor je energieniveau
5. Zet jezelf in beweging Heb je behoefte aan een snelle boost van feelgood-hormonen? Zet je lichaam dan in beweging; er is geen betere en snellere manier dan dat. Iedere dag minimaal 20 tot 30 minuten flinke beweging geeft je lichaam een extra portie endorfine en dat voelt zó goed! Ga je daarbij naar buiten, dan krijg je gelijk een dosis daglicht: twee vliegen in een klap! Doe je nu niets aan beweging, begin dan met wandelen en bouw het van daaruit op. Wil je afvallen, wandel dan na het avondeten zodat je je stofwisseling een stimulans geeft. Zoek altijd een vorm van beweging die jij fijn vindt zodat je het iedere dag met plezier doet en zonder moeite vol kunt houden.
6. Gun jezelf voldoende rust en slaap Er zijn weinig dingen die je zo beroven van een goed gevoel als oververmoeid zijn. Voel je je uitgeput, plan dan zo vaak mogelijk een powernap in. Twintig minuten slaap ergens in de middag kan je hormonen een boost geven. Of beter nog: plan een lange avond in voor jezelf. Laat iedereen weten dat je er even niet bent. Zet je computer en telefoon uit, neem een bad met lavendel en magnesium (epsomzout) waardoor je ontspant en duik daarna je bed in met een romantisch boek. Ga wel vroeg slapen dus leg het boek bijtijds aan de kant.
7. Omring jezelf met vriendelijkheid Wist je dat uit onderzoek blijkt dat vriendelijk zijn voor iemand je serotonine een boost geeft? Vriendelijk zijn geeft een goed gevoel, misschien dat wij vrouwen daarom zo graag zorgen voor anderen? Het boeiende is echter dat uit datzelfde onderzoek bleek dat niet alleen de gever maar ook de ontvanger deze serotonine-boost kreeg. Ben jij degene die alsmaar vriendelijk en zorgzaam is voor anderen, zorg dan dat de rollen eens worden omgedraaid. Ook dat werkt! Zelfs het kijken naar mensen die vriendelijk zijn voor elkaar stimuleert je feelgood-hormonen al. Kortom: omring je met vriendelijkheid en blijf weg van mensen die ruzie maken.
8. Huppel een rondje Met ons lichaam hebben we invloed op onze hersenen en emoties. Probeer je maar eens depressief te voelen als je huppelt of als je glimlacht. Als ons lichaam iets uitstraalt of doet dat gerelateerd is aan opgewekt zijn, denkt ons brein blijkbaar dat we het naar de zin hebben. Huppel daarom regelmatig een rondje (in je woonkamer om te beginnen?) of bekijk video’s of filmpjes die je laten lachen. Het helpt echt! Ben je wat depri en wil je het nu gelijk proberen?
9. Knuffelen en spelen helpt altijd Knuffelen met je huisdier is ook een prima manier om jezelf beter te voelen; je lichaam maakt dan oxytocine aan. Er is veel onderzoek dat aangeeft dat het hebben van een huisdier heel gezond voor ons kan zijn. Vooral knuffelen en spelen geeft een goed gevoel. Heb je geen huisdier? Misschien dat dan je partner, je dochter of kleinzoon even met je wilt knuffelen? Vraag erom als je voelt dat je het nodig hebt en neem geen genoegen met vijf seconden. Zet gewoon een timer en vraag een minuutje knuffeltijd. Wat is nou één minuut op een heel mensenleven?
10. Dankbaarheid voelen Als je je down voelt, valt het niet altijd mee om je dankbaar te voelen voor wat je wél hebt. Toch is het een heel goede manier om je wat beter te laten voelen. Ga in gedachten terug naar een moment waarop je je echt heel dankbaar voelde. Beleef dit moment in je gedachten opnieuw en laat deze emotie helemaal bij je opkomen. Je lichaam reageert hierop door de hormonen die bij dit fijne gevoel horen weer aan te maken. Het is een beetje een omweggetje, maar waarom zou je het niet regelmatig inzetten? Hoeveel tegenslag je ook hebt; er zijn altijd kleine dingen in je leven waar je dankbaar voor kunt zijn.De twee pestkoppen die je feelgood-hormonen blokkeren Je lichaam heeft geen hormonen die je met opzet een slecht gevoel geven. Als je je niet goed voelt komt dat omdat bepaalde hormonen je feelgood-hormonen in de weg zitten. Twee hiervan komen het meeste voor:
11. Insuline; hou je bloedsuikerspiegel stabiel Insuline is het hormoon dat je lichaam aanmaakt bij het eten van alle vormen van zoetigheid. Maar ook bij koolhydraten, alcohol, koffie en bijna alle vormen van bewerkte voeding uit een voedingsfabriek, omdat hier ofwel suiker ofwel tarwe in verwerkt zit. Tarwe en andere granen geven je lichaam ook een insulinepiek. En pas op met light-producten, ook die kunnen een piek geven. Probeer alles wat je lichaam een insulinepiek geeft te vermijden: vermijd zoveel mogelijk alle vormen van zoetigheid en bewerkte voeding en eet je gezonde koolhydraten samen met wat vetten en eiwitten: dit dempt de insulinepiek.
12. Cortisol; praat stress van je af Cortisol is het hormoon dat je lichaam aanmaakt bij stress. Cortisol gooit je hele hormoonhuishouding uit balans en verstoort in je lichaam meer dan je lief is. Het is makkelijk zeggen dat het goed is om stress te vermijden, ik weet het. Zoek vooral de tegenhanger van stress op: rust en ontspanning. Mediteren, wandelen in de natuur en yoga zijn hele goede vormen om tot rust te komen. Voor vrouwen is er nog een andere manier: praat stress van je af. Praten met vriendinnen over wat je dwarszit of waar je je zorgen over maakt is voor vrouwen een hele goede manier om oxytocine aan te maken en dat is nou net weer een feelgood-hormoon!
Opmerkingen